ALLEGORIEËN
Thea-Warrior
Ondertussen heb ik wat gestudeerd op de vraagstukken die de Sint-Jacob-op-de-Koudenbergkerk ophoest. Geen idee of een kardinaal of bisschop aan Jan Frans Portaels de opdracht heeft verstrekt om de schilderijen te maken. Misschien is het koning Leopold II (1835-1909) wel geweest; van 1865- 1909 is hij de koning in België.
Het web weet te vertellen dat rond 1100 de graven van Leuven op de Koudenberg een kasteel hebben gebouwd. Aan het begin van de twaalfde eeuw bouwt de Hertog van Brabant er een gebedshuis. Misschien de hofkapel, misschien verbonden aan een hospitaal voor pelgrims, gelegen in de buurt van het kasteel. Dit laatste kan een verklaring voor de naam Sint-Jacob-op-de-Koudenberg zijn. In 1162 wordt het gebouw met hospitaal overgedragen aan de Tempeliers.
Hm, de Tempelorde heeft het nodige van energielijnen geweten!
In 1579 lijdt het gebedshuis onder de Beeldenstorm. In 1618 wordt het echter een parochiekerk. Albrecht en Isabelle verfraaien dan het aartshertogelijk kasteel. In 1731 brandt dit kasteel af, de ruïnes blijven er zo'n veertig jaar liggen. De bij de brand gespaarde kapel verandert in een abdijkerk, met de ingang aan de Naamsestraat. Dus aan de kant waar nu het doek 'VENITE AD ME' hangt.
Karel van Lotharingen (1712-1780) beveelt de afbraak van de abdijkerk. Rond het Koningsplein wil hij een neoclassicistisch geheel creëren, waartoe hij in 1776 plechtig de eerste steen legt. De ingang van de Sint-Jacob-op-de-Koudenbergkerk komt door de nieuwbouw aan het Koningsplein te liggen. In 1878 wordt het majestueuze gebouw met het tempelachtige front in gebruik genomen.
Tijdens de Franse Revolutie wordt de kerk onttrokken aan de katholieke eredienst. Tijdelijk is het een Tempel der Rede en wat later een Tempel der Wet. Rudi Schrever (2021) weet te vertellen dat de beelden van Koning David en Mozes, die buiten in de zuilengalerij staat worden 'herdoopt' tot Lycurgus en Solon. Lycurgus die in de 9de eeuw voor Christus heeft geleefd, wordt gezien als de mythische grondlegger van de Spartaanse samenleving, en Solon, die van ongeveer 640 tot 558 voor Christus heeft geleefd, is in Athene staatsman en wetgever geweest.
In 1802 wordt het gebouw aan de katholieken teruggegeven. In 1849 krijgt het zijn achthoekige houten klokkentoren en in 1851 beschildert Jan Frans Portaels - onder koning Leopold I; van 1831-1865 de koning van België - het fronton met een afbeelding van Onze-Lieve-Vrouw Troosteres der Verdrukten. De gekwelde mensen die Maria proberen te benaderen, zullen Haar naam als Troosteres wel verklaren. Een beetje bijzonder; ik heb er nauwelijks opgelet, maar Jezus staat voor Maria en heft een been op alsof Hij zó naar voren de wereld wil instappen... Hij zou van het plateau duikelen.
Rudi Schrever meldt dat de Sint-Jacob-op-de-Koudenbergkerk pas sinds 1986 de officiële kerk van het legerbisdom is. Nog niet zo lang dus. Even heb ik ernaar gekeken... de bisschop en aalmoezeniers vallen rechtstreeks onder het gezag van de paus. In principe dragen ze geen wapens, maar als een aalmoezenier in een oorlogsgebied optreedt is een machinegeweer (ter verdediging!) blijkbaar toch wel handig. In mijn ogen heeft het wat kruisridder-achtigs.
Wat de mij onbekende beelden betreft!? In een kerk verwacht ik heiligenbeelden, zoals dat van Sint-Jacobus, de patroon van de pelgrims. Jacobus-de-Meerdere, die overigens met Maria Magdalena in Zuid-Frankrijk zou zijn geland! De beelden die ik niet meteen kan thuisbrengen, blijken symbolische voorstellingen te zijn. Het verbaast me enigszins dat deze beelden in de kerk staan opgesteld; ik verwacht dergelijke allegorieën meer in een wereldlijk gebouw, als een stadhuis of zo.
In de viering, rechts voor het koor, staat het beeld 'Religie'. Volgens het web, net als het beeldvan de Heilige Petrus, gemaakt door Adrien-Joseph Anrion (1730-1773). De beelden in het koor verbeelden 'Het Oude Testament' (links) en 'Het Nieuwe Testament' (rechts). Deze twee beelden zijn gehakt door beeldhouwer Gilles-Lambert Godecharle (1750-1835). Wat heet!? Mooi-oude beelden.
Op dit moment besef ik waarom mijn aandacht naar de laatste drie beelden is gegaan. Alledrie kan ik ze bestempelen als zijnde Maria-Magdalena. Oké, misschien betreft het hier 'in mijn oog', maar het beeld 'Het Oude Testament' met de ketting van de hogepriesters en de tafel met de tien geboden van Mozes, kan verwijzen naar Maria Magdalena. Volgens de ogenschijnlijk verzonnen, maar toch hardnekkige verhalen, is Zij hogepriesteres in de Joodse godsdienst geweest.
In de stam van Juda waartoe Jezus behoort, is Hij zowel hogepriester alsook koningszoon (afstammeling in de lijn van de koningen) geweest. Normaliter werden die posities gescheiden gehouden.
Het beeld 'Het Nieuwe Testament' kan eveneens Maria Magdalena verbeelden, immers volgens de verhalen heeft ook Zij aan het Laatste Avondmaal deelgenomen. De kelk met daarboven het stralende kruis past als attribuut zeker bij de echtgenote van Jezus, ook al ligt op dat 'echtgenote-zijn' eveneens de claim van 'verzinsel'. De kelk staat nota bene op het Boek met de Zeven Zegels, dat enkel door het Lam (door Jezus) kon worden geopend. Schuin achter haar een vat waaruit walmende rook opstijgt. Een wierookvat? Of toch de geurende olie waarmee Maria Magdalena Jezus' voeten zalfde?
Het beeld 'Religie' - rechts voor het koor in de viering - heeft aan haar voeten een kind. Is dit Sara? Met welk boek speelt dit kind? Het Nieuwe Testament? Het Evangelie van Filippus kan het niet zijn, want de Nag Hammadigeschriften, waarin dit Evangelie zich bevindt, zijn pas in 1945 in Midden-Egypte gevonden. In de linkerhand van de vrouw een Vlammend Hart, in haar rechterhand een kelk. Ofwel 'Het Lichaam en Bloed van de Heer'. Wie beter dan zijn eega kan deze symbolen tonen? Opnieuw Maria Magdalena.
Overigens zijn de beelden, en de twee schilderijen van Jan Frans Portaels, veel ouder dan het boek 'De Da Vinci Code' (2003) waarin Dan Brown - volgens het web - een passage uit het Evangelie van Filippus gefalsificeerd heeft om Maria Magdalena als echtgenote van Jezus te presenteren.
Hoe dan ook in Brussel hebben mijn man en ik slechts een heel klein gebied bezocht. Het bestaan van de nabije Sint-Maria-Magdalenakerk aan de Magdalenasteenweg (Rue de la Madeleine) is me die 25ste juni 2022 bijvoorbeeld geheel onbekend. In onze spontane wandeling rond de Koninklijke Musea van België ben ik min of meer over 'Maria Magdalena' gestruikeld!
Overigens is de genoemde Sint-Maria-Magdalenakerk reeds in de dertiende eeuw gesticht door de zakbroeders. Zakbroeders die behoren tot een bedelorde die de regels van Sint-Franciscus van Assisi volgt en waarvan de leden kleding dragen gemaakt van zakkenstof. Kortom in het centrum van Brussel kent Maria Magdalena in feite reeds een lange traditie. Zowel concreet in bouw en beelden als misschien ook wel mondeling... in verhalen die geen officiële erkenning krijgen.
Bronnen
- Evangelie van Filippus. Op 26 juli 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Evangelie_van_Filippus
- Gilles Lambert Godecharle. Op 26 juli 2022 vanhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Gilles-Lambert_Godecharle
- Legerbisdom. Op 26 juli 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Belgisch_militair_ordinariaat
- Lijst van koningen der Belgen. Op 25 juli 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_koningen_der_Belgen
- Maria Magdalenakerk Brussel. Op 26 juli 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Maria_Magdalenakerk_(Brussel)
- Schrever, Rudi (9 november 2021). De kerk van Sint Jacob op de Coudenberg.
Op 23 juli 2022 van https://historiek.net/de-kerk-van-st-jacob-op-de-coudenberg/40121/
- Sint-Jacob-op-de-Koudenbergkerk.
Op 26 juli van https://openchurches.eu/nl/gebouwen/sint-jacob-op-de-koudenberg-brussel-bruxelles
- Zakbroeders. Op 26 juli 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Zakbroeders
---> 354 VENITE AD ME - Rust vinden