351 IN DE ONZE-LIEVE-VROUW-TER-ZAVELKERK

Brussel - 24 juni 2022 - Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk - Legende van Beatrijs Soetkens.
Brussel - 24 juni 2022 - Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk - Legende van Beatrijs Soetkens.

DE MADONNA IN HET BOOTJE

Thea-Warrior

 

Als lunch verorberen we gezonde salades in de Naamsestraat. Bij Tich is het binnen benauwd warm. Buiten onder een kleine luifel, en even later in de regen onder paraplu's, is het heerlijk koel. Aan de overkant wijst een richtingaanwijzer naar de Zavelkerk en het Park en Paleis van Egmont. Zonder plan laten we ons leiden door wat we tegenkomen. 

Via de Karmelietenstraat komen we uit bij de Kleine Zavel, een mooi aangelegd park met de nodige verwijzingen naar de Tachtigjarige Oorlog: een groot standbeeld met de graven Van Egmont en Horne.

Opzij van hen staat Willem van Oranje/ Willem de Zwijger. Mooie naam heeft deze man in het Frans: Guillaume le Taciturne. In gedachten zie ik de schilderijen in Doornik/ Tournai van de 20ste-eeuwse Louis Gallait.

Het park glooit licht en onderaan staat, aan de overzijde van de Regentschapsstraat, de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk. In mijn hoofd strijden de 17e-eeuwse Isabella van Spanje en Jacques (Jacob) Jordaens om voorrang.

Energielijnen ga ik hier niet inventariseren, dat doe ik in principe enkel in steden met een Billenniummonument van Rafael Verjans. Binnen verrassen grote glas-in-loodramen ons: de heiligen hebben groene hoofden. Toch ziet het er niet vreemd uit.

 

Een boot met een Madonna en de tekst 'Spes nostra salve' (Gegroet onze Hoop) trekt mijn aandacht. De kleuren van Maria's kleed verbazen me. Hier verwacht ik het wit en blauw horend bij Maria-de-Moeder-van-Jezus; geen rood en groen. Deze kleuren horen bij Maria Magdalena... de echtgenote van Jezus. Het puzzelt me geen idee hoe oud deze Madonna-boot is.

Het web (Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk) vertelt dat het een maquette is welke de stichtingslegende van de kerk verbeeldt.

Ik zoek wat verder en ontdek dat Hertog Hendrik I van Brabant aan het begin van de 13e eeuw het Edel Serment der Kruisboogschutters als gilde heeft erkend. Buiten de omwalling van Brussel mogen deze boogschutters op zanderig kleiland, op de Zavel, oefenen. In 1304 verwerven ze van de broeders en zusters van het Sint-Jansgasthuis een perceel waarop ze terstond een kapel laten bouwen ter ere van Maria, de Moeder van God (R. Schrever, 2018).

 

Dan komt de stichtingslegende uit 1348 op de proppen. Logischerwijs zijn er meerdere versies, maar... op een dag in 1348 krijgt spinster Beatrijs Soetkens - een arme, godsvruchtige Brusselse maagd - een visioen waarbij de Maagd Maria haar opdraagt om in Antwerpen het miraculeus beeldje van 'Onze-Lieve-Vrouw op 't Stocxken' uit de Kathedraal te ontvreemden. Ze moet het overbrengen naar Brussel waar het in de Kapel van het Kruisbooggilde moet worden geplaatst, aangezien het daar beter thuis is.

Met haar echtgenoot - een schipper - spoedt Beatrijs zich per boot over de Zenne en andere rivieren naar Antwerpen, waar ze het beeld wegritst uit de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. De koster (mogelijk een pastoor) wil haar tegenhouden maar staat plotsklaps, als door God's Hand geslagen, stokstijf. Machteloos verlamd moet de man toezien hoe Beatrijs er met het geliefde Mariabeeld vandoor gaat.

De terugtocht per boot naar Brussel verloopt moeizaam: met flinke tegenwind (of geen wind!) stroomopwaarts roeien. Maar dan komen hemelse krachten Beatrijs en haar echtgenoot te hulp: het bootje wordt moeiteloos voortgestuwd en strandt, omhuld door een mystiek waas van licht en hemelse muziek, vlak bij het oefenterrein van de schutters.

Gezien de bijzondere omstandigheden wordt Beatrijs door notabelen ondervraagd. De laatsten komen tot de conclusie dat er sprake is van een heus mirakel. Betrokkenen in Antwerpen komen tot dezelfde conclusie: zonder de Bovennatuurlijke Inmenging zou de devote Beatrijs nooit ofte nimmer tot haar daad zijn gekomen. Het Mariabeeld wordt ondergebracht in de Kapel aan het Zavel en vanaf dat moment als Beschermpatrones van het Gilde vereerd. Daarenboven wordt beloofd om het beeldje jaarlijks in processie rondom de kerk te dragen... de Ommegang van Brussel is geboren.

 

Het is me wat, de Moeder Gods die - al is het voor een goed doel - aanzet tot diefstal. In sommige versies wordt gesteld dat hertog Jan III van Brabant vrouwe Beatrijs bij haar terugkomst in Brussel opwacht. Een mooie variant; alsof 'de diefstal' ook nog met koninklijke goedkeuring is geschied. Zoals te verwachten, pelgrimeren velen in de jaren na 1348 naar het unieke beeld. Met name de adel doneert het nodige waardoor in de vijftiende eeuw een nieuwe kerk kan worden gebouwd.

De Maagd van de Zavel groeit uit tot dè Beschermvrouwe van de stad Brussel. Aldus bewaakt ze de autonomie van de stad, desondanks loopt het met het oorspronkelijke Mariabeeld minder goed af. Eind 16e eeuw plunderen calvinisten de kerk en daarbij wordt het beeld vernietigd.

 

Bruxelles - Église Notre-Dame du Sablon. Boot met figuren in gepolychromeerd hout, 17e eeuw. Legende van Beatrijs Soetkens. Maria in wit, blauw (en rood). Portret van de schenker op het medaillon. Auteur: Michel wal (2009), via Wikimedia Commons.
Bruxelles - Église Notre-Dame du Sablon. Boot met figuren in gepolychromeerd hout, 17e eeuw. Legende van Beatrijs Soetkens. Maria in wit, blauw (en rood). Portret van de schenker op het medaillon. Auteur: Michel wal (2009), via Wikimedia Commons.

Het blijft me puzzelen waarom in de maquette zo pontificaal een beeld in het rood met groen is opgesteld. Op het web (Beatrice Soetkens) tref ik een afbeelding van een andere boot met een Madonna uit de Zavelkerk. Het beeld in deze boot draagt wel blauwe en witte kleuren.

Is het toeval... of wordt Maria Magdalena hier gepromoot? Volgens de legenden Vita Apostolica uit de elfde en Legenda Aurea uit dertiende eeuw is Maria Magdalena, op de vlucht voor de Joodse autoriteiten, met een groep andere mensen in een boot in Zuid-Frankrijk geland. 

Maar wat zijn de kernen van waarheid in legenden? Het blijft gissen, de waarschijnlijkheid van een en ander wordt steeds geringer naarmate verhaal over verhaal buitelt.

In zijn analyse van de verhalen over Maria Magdalena benadrukt Hans Overduin (2021) dat zij in de 20ste eeuw plots aan Jozef van Arimathea wordt gekoppeld. In een boot zouden deze twee met anderen zijn aangemeerd in Zuid-Frankrijk. Vervolgens zou Maria Magdalena daar met haar dochter Sara, kind van Jezus, hebben geleefd. Een vermeende Franse troonpretendent, Pierre Plantard (1920-2000), stelt dat Sara, haar naam betekent prinses, op haar beurt de stammoeder van de dynastie van de Merovingers is geworden. Er wordt gespeeld met woorden: Maria-Magdalena als San Greal (Heilige Graal) wordt Sang Real (oud-Frans voor koninklijk bloed). Het zijn fantastische verhalen. Het lijkt erop dat de goegemeente soms iets moet geloven dat past in de ontwikkeling van de tijd... een verhaal om een ontwikkeling te onderbouwen of een doel te bereiken. Net zoals het verhaal van 'de diefstal' door Beatrijs Soetkens.

 

Nu in de eentwintigste eeuw denk ik... mogelijk dat sommige mensen voor hun persoonlijke status de behoefte hebben hun voorouders feitelijk van Jezus te laten afstammen, op zich heeft echter elke mens een kern van het Goddelijke in zich. Dat Jezus menselijke nazaten heeft, is goed voorstelbaar. Wie en waar? Dat zijn andere vragen. 

Daarnaast is er mogelijk sprake van een niet-direct-grofstoffelijke stroming in de sociaal-maatschappelijke wereld waardoor na eeuwen van patriarchale dominantie vrouwen heel voorzichtig wat meer in religieuze structuren naar voren kunnen komen. Sterker nog, mogelijk wordt Maria-Magdalena, als echtgenote van Jezus, tegenwoordig in de kerkelijke hiërarchie bewuster naar voren geschoven. Grappig, terwijl ik dit verhaal hier neerpen, is het 22 juli: haar christelijke feestdag.

 

 

Ach, natuurlijk, met energielijnen houd ik me ook nog bezig... de legende rond Beatrijs Soetkens onthult volgens mij dat Antwerpen en Brussel niet rechtstreeks via een grote energielijn met elkaar zijn verbonden. Er lijkt sprake te zijn van twee grotere energielijnen die elkaar tussen beide steden kruisen. Een energielijn die Antwerpen instroomt (dus Beatrijs moet tegen deze stroom in op haar terugweg naar Brussel) en dan - een eind op weg - wordt deze eerste energielijn gekruist door een tweede energielijn, waarbij deze krachtige energielijn - niet verbonden met Antwerpen - in de richting van Brussel stroomt. Of ik het ga bewijzen? Denk het niet, met mijn Queeste heb ik me immers hecht verbonden aan steden met Billenniummonumenten van Rafael Verjans.

 

Bronnen

- Beatrice Soetkens. Op 22 juli 2022 van https://nl.frwiki.wiki/wiki/Béatrice_Soetkens

- Église Notre-Dame du Sablon. Auteur: Michel wal (2009). Via Wikimedia Commons.

Op 23 juli 2022 van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ND_du_Sablon_901.jpg#filelinks

- Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk. Op 25 juni 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk

- Overduin, H. (2 augustus 2021). Wie van de drie:  wil de echte Maria Magdalena nú opstaan? (II). 

Op 20 juli 2022 van https://sargasso.nl/wie-van-de-drie-wil-de-echte-maria-magdalena-nu-opstaan-ii/

- Schrever R. (13 juni 2018). Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk in Brussel.

Op 21 juli 2022 van https://historiek.net/onze-lieve-vrouw-ter-zavelkerk-in-brussel/8925/

 

---> 352 IN DE SINT-JACOB-OP-DE-KOUDENBERGKERK - Twee schilderijen van Jan Frans Portaels

---> LIEFDE 2022 IDO Inhoud

---> QUEESTE

---> HOME