244 VRIENDEN VOOR HET LEVEN

Detail van het nog resterende rechterluik van de triptiek 'De Kruisafneming' van Robert Campin (ca. 1420-1440). Publiek Domein via Wikimedia Commons.
Detail van het nog resterende rechterluik van de triptiek 'De Kruisafneming' van Robert Campin (ca. 1420-1440). Publiek Domein via Wikimedia Commons.

ROBERT, ROGIER EN JAN

Thea-Warrior

 

Natuurlijk heeft Robert Campin zijn vrienden Rogier en Jan, die het met hun magistrale Madonna-schilderijen zo enorm voor hem hebben opgenomen, vereeuwigd: in de triptiek van de 'Kruisafneming'.

Het is bijna miraculeus dat het rechterluik van dit schilderij in 2021 nog bestaat. Nu is Duitsland aan de beurt om zich in de handen te wrijven, en wel het Städel Museum in Frankfurt am Main.

 

Rogelet de le Pasture, Rogier van der Weyden, is afgebeeld als de Honderdman die pal nadat Jezus aan het kruis sterft diep onder de indruk bevreesd stelt: 'Waarlijk, deze Mens was Gods Zoon!'

Drie evangelisten verhalen erover: Mattheus, Marcus en Lukas. 

De Honderdman, als het goed is een Romein, verandert ter plekke met de rechterhand op zijn hart in een christen.

 

Robert Campin heeft de Honderdman de gezichtstrekken van een man van de Levant gegeven. Inderdaad, tijdens zijn leven heeft Rogier van der Weyden een Joods uiterlijk. Op zijn elleboog geeft Robert hem een bijzonder attribuut mee: de Achtster!

Hoe en waar Rogier zijn kennis over energielijnen heeft opgedaan!? Mogelijk in de jaren dat hij buiten Doornik heeft gestudeerd en wie weet heeft Robert Campin ervan geweten. Samen hebben ze er absoluut over gesproken. Door de tulband is Jan van Eyck eveneens als (voormalig) ongelovige afgebeeld. Via zijn tedere en beschermende handgebaren geeft hij de vriendschap en solidariteit intens weer.

 

Concreet staan Jan en Rogier afgebeeld op het rechterluik van genoemde triptiek 'De Kruisafneming'. Dit luik is het enige deel van dit schilderij - volgens Châtelet (1996) uitgeklapt ongeveer 2,4 bij 4 meter - dat de eeuwen heeft overleefd en in het Städel Museum in Frankfurt am Main te bezichtigen is.

Waarschijnlijk staan de vrienden van Campin onder 'de goede moordenaar', dat wil zeggen onder de dief/ moordenaar die bij monde van evangelist Lukas over Jezus zegt dat hij niets onbehoorlijks heeft gedaan en die Jezus vraagt hem te gedenken als Hij in Zijn Koninkrijk is aangekomen. Vanwege zijn geloof belooft Jezus deze man dat hij (nog) heden met Hem in het Paradijs zal zijn (Lukas 23: 40-43).

De triptiek bestaat dus niet meer, maar de totale compositie van 'De Kruisafneming' is af te leiden van een anonieme kopie (ca. 1448-1465), welke in het bezit is van de Walker Art Gallery in Liverpool. Ik vraag me trouwens af of Nicodemus, die bovenaan de ladder staat om Jezus naar beneden te laten zakken, Robert Campin zelf is... een bijzondere positie, zo hoog. Volgens het wereldwijde web betekent 'Nicodemus' overwinnaar in de volksvergadering of overwinnaar uit het volk... en kan Jacques Daret, als leerling van Robert, model hebben gestaan voor 'de goede moordenaar'? Het kan zomaar zijn.

 

Klik op de afbeelding voor een vergroting en info.

 

Wie deze triptiek heeft besteld? Volgens Albert Châtelet (1996) is het schilderij waarschijnlijk bestemd voor de kloosterkerk Saint-Géry - Sint-Gorik - van de franciscanen in Valenciennes. Voor de graven van Henegouwen is dit een zeer belangrijke kerk, want meerderen van hen liggen er begraven. Hij vertelt ook dat in 1566 de kerk door de beeldenstorm enorm heeft geleden. Châtelet stelt dat het gezien de omvang van het schilderij jaren gekost moet hebben om het af te werken. Het zou me niet verbazen als het inderdaad in 1431-1432, vlak voor de veroordeling van Robert Campin of misschien wel erna, is afgeleverd in Valenciennes.

 

Volgens het dendrochronologisch rapport van Peter Klein (1994) bevatten de vier planken van het resterende eikenhouten paneel (dat met Jan en Rogier!) kernhoutjaarringen uit de periode 1187 tot 1405. De plank met de meeste jaarringen bevat er in totaal 204. De Baltische eik die daarvoor is geveld, heeft dus zeker 204 jaren geleefd. Rekening houdend met het bijbehorende spinthout stelt Peter Klein dat deze eik op zijn vroegst vanaf 1414 is omgehakt, en dat met een minimale opslagtijd (en reistijd!) van twee jaar het schilderij vanaf 1416 geschilderd zou kunnen zijn. Echter uitgaande van een mediaan van 15 spinthoutjaarringen voor eiken uit het Baltische gebied en een meer gebruikelijke opslagtijd van 10 jaar is het volgens hem realistischer dat het schilderij vanaf 1430 is ontstaan. Geweldig toch!?

 

Met een diepe buiging dank ik de eiken die voor de triptiek 'De Kruisafneming' van Robert Campin hun leven hebben gelaten.

 

Bronnen

- Châtelet, A. (1996). Robert Campin - De Meester van Flémalle. Antwerpen: Mercatorfonds.

- Detail rechterluik 'De gekruisigde moordenaar' van de triptiek 'De Kruisafname van Robert Campin (ca. 1320-1440). Publiek domein via Wikimedia Commons. Op 11 juli 2021 van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Robert_Campin_004.jpg

- Klein, P. (15 maart 1994). Bericht über die dendrochronologische Untersuchung der Gemäldetafel "Schächer Gesinas". Robert Campin/ Meister von Flémalle, Nr. 886. Op 11 juli 2021 van https://rkd.nl/nl/explore/technical/record?filters%5Blink_object_record_priref%5D=66024&filters%5Bresearch.type.topterm%5D=onderzoek+drager&query=&start=0

- Lukas 23: 40-43. Op 11 juli 2021 van https://www.statenvertaling.net/bijbel/luka/23.html

- Lukas 23: 47. Op 11 juli 2021 van https://www.statenvertaling.net/bijbel/luka/23.html#47

- Marcus 15: 39. Op 11 juli 2021 van https://www.statenvertaling.net/bijbel/marc/15.html#39

- Mattheus 27: 54. Op 11 juli 2021 van https://www.statenvertaling.net/bijbel/matt/27.html#54

- Nicodemus. Op 12 juli 2021 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Nikodemus

- Rechterluik 'De gekruisigde moordenaar' van Robert Campin (ca. 1420-1440). Publiek domein via Wikimedia Commons. Op 11 juli 2021 van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Robert_Campin_004.jpg

- Triptiek 'De Kruisafname' (ca. 1448 -1465) - kopie naar Robert Campin. Publiek domein via Wikimedia Commons.

Op 11 juli 2021 van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Descent-from-the-cross-CopyCampin.jpg

 

Linken

---> De Gekruisigde Moordenaar - Robert Campin - ca. 1420-1440

---> Triptiek 'De Kruisafname' (ca. 1448-1465) - Kopie naar Robert Campin

 

---> 245 UIT- EN INZICHT - Van Meer of Minder Belang

---> LIEFDE 2020 CT Inhoud

---> QUEESTE

---> HOME