SPELEN MET HET ENERGIELIJNENPATROON
Thea-Warrior
Een van de eerste regels die ik, op de middelbare school, bij meetkunde heb geleerd, is dat een rechte lijn wordt bepaald door twee punten die erop liggen.... of het energielijnenpatroon van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Doornik in het schilderij met kanselier Rolin net zo gemakkelijk te trekken is als in dat van de Heilige Lucas?
Ja en nee; de positie van de Achtster wordt bepaald door het punt waar in het schilderij het Kruis op het Aardbolletje is geplaatst, maar tot mijn verbijstering heeft Jan van Eyck meerdere parallelle (turquoise) lijnen verwerkt in zijn schilderij 'De Madonna van kanselier Rolin'. Lijnen waardoor stuk voor stuk expliciete boodschappen ontstaan.
Als ik zie hoe Jan van Eyck kanselier Rolin bij de neus neemt, ben ik verbouwereerd. Het is alsof Jan, of het groepje creatieve schilders, in het verborgene de club van machtige, extreem rijke (en mogelijk misdadige) mannen een hak zet. Kan ik het twee jongensbendes noemen? Of gaan de machtigen echt ver voorbij alle te respecteren grenzen!? In elk geval komen er borrelend en bruisend twee groepen aan de oppervlakte; de machtigen en de creatieven: met hertog Philips de Goede van Bourgondië, bisschop en ex-kanselier Jean de Thoisy en zijn opvolger kanselier Nicolas Rolin aan de ene kant en met de wereldberoemde meesterschilders Robert Campin, Jan van Eyck en Rogier van der Weyden aan de andere kant.
Eerst even wat vertellen over de energielijnen van de Achtster.
De gele energielijn heeft als tweede belangrijke punt de mond van Maria, maar de energielijn gaat ook mooi langs de grote teen van de rechtervoet van Jezus, zijn oksel en schouder, en langs het linkeroor van Maria.
De witte energielijn heeft als tweede punt eigenlijk het derde oog van kanselier Rolin, maar ook de rechterelleboog van Jezus. Het voelt dubbel aan, immers wordt kanselier op zijn voorhoofd getik? Zoals in: Je bent niet goed wijs!?
De rode energielijn raakt de middelvinger van de rechterhand van Jezus; met zijn wijs- en middelvinger maakt Jezus een zegenend gebaar naar de kanselier.
De blauwe energielijn raakt Jezus' gezicht en gaat beneden naar de hoek van een tegel.
Klik op de afbeelding voor een vergroting en info
Hoewel er in werkelijkheid natuurlijk maar één turquoise energielijn in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal stroomt, zijn in het schilderij van Jan van Eyck meerdere parallelle turquoise lijnen te trekken. Hij laat het door kanselier Rolin bestelde devotieschilderij als met ware meer of minder op de plattegrond van de kathedraal inzoomen. Eerlijk gezegd is het alsof Jan naar zijn vrienden Robert en Rogier toe zijn meesterschap heeft willen aantonen èn hen in hun verdriet wat vreugde heeft willen brengen. Op zich vind ik het echter weinig aardig gedrag van de grote schilder en ik merk dat ik het me geruststelt als ik via het wereldwijde web verneem dat kanselier Rolin pas op 18 januari 1462 in de familiekapel van 'zijn' kerk Notre-Dame du Châstel is begraven. Voor het altaar waar dit sublieme schilderij is opgesteld. Dit is zo'n 27 jaar nadat Jan van Eyck het schilderij heeft gemaakt, en Nicolas Rolin is dan rond de 86 jaar. In 1935 is Nicolas Rolin ongeveer 59 jaar oud...zou hij op dan al leven met de gedachte aan zijn dood en met de dreigende beoordeling van zijn aardse daden in het hiernamaals? Ik denk het. Als ik het schilderij van Jan van Eyck projecteer op de plattegrond van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Doornik worden sommige 'verborgen' meningen nog duidelijker.
Klik op de afbeelding voor een vergroting en info
Bij de kleinste driehoek, waarbij de turquoise energielijn langs de vingertoppen van de handen van kanselier Nicolas Rolin scheert, komt hij volledig buiten de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal terecht. Het alsof Jan van Eyck suggereert dat de kanselier met zijn gedrag niet in een katholieke kerk thuishoort.
Bij de tweede driehoek waarbij de turquoise energielijn onder de neus van de kanselier doorgaat, wordt de kanselier door Jan van Eyck 'bij de neus genomen'. Het hoofd van de kanselier valt buiten de Kathedraal, zelfs zijn handen. Eigenlijk ligt het hoofd van de kanselier op de oude begraafplaats; de plek in Doornik waar in 1092 de vele doden ten gevolge van 'de pest', van het Sint-Antoniusvuur zijn begraven. De door mij zo geliefde kanunnik Antonius Antoing heeft hier nabij gezongen!
Bij de grootste driehoek wordt Nicolas Rolin 'gescalpeerd' door de turquoise energielijn. Zijn hoofd valt buiten de Kathedraal want de Bidkapel met de grote glas-in-loodvensters van bisschop Gaspar-Joseph Labis bestaat nog niet in 1435, misschien heeft er destijds iets anders gestaan! Het blijft een teken dat wat de kanselier bedenkt niet in de kerk thuishoort. De handen van de kanselier vallen wel in de zuidelijke kooromgang. Nu dat lijkt me het minste... dat hem wordt toegestaan te bidden.
Er is nog iets! Door al die evenwijdige turquoise lijnen is het alsof er vanuit het Centrum van de Achtster een Bel luidt. In de tijd dat de kerkklokken het leven van de mensen dirigeren wordt met 'de Bel' naar de doodsklok verwezen. De parallelle turquoise lijnen in de compositie van het schilderij van Jan van Eyck schijnen te herinneren aan de sterfelijkheid van ieder mens; aan het moment van de waarheid; aan het moment waarop alle aardse daden in het kader van goed en kwaad zuiver worden beoordeeld. Wat gebeurt er in het Hiernamaals met de Ziel van kanselier Nicolas Rolin? Heeft hij, als hij sterft, in zijn leven op Aarde het Groeidoel van zijn Ziel behaald? Is het dan 'spijtig, volgende keer beter' of zal een Engel hem een Kroon opzetten?
Als het goed is, is het schilderij 'De Madonna van kanselier Rolin' bedoeld als troost van Jan van Eyck voor de Doornikse schilders die in 1432 lijden onder de verbanning van Robert Campin en de opheffing van diens atelier. Wat mij betreft een geniaal schilderij, al maken de verborgen intenties het toch ietwat schamel.
Bronnen
- Afbeelding 'De Madonna van kanselier Rolin'. Jan van Eyck (ca. 1435). Publiek domein, via Wikimedia Commons.
Op 2 juli 2021 van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Eyck_madonna_rolin.jpg
- Afbeelding plattegrond Onze-Lieve-Vrouwekathedraal.
Uit: Warichez.J. (1034). La Cathédrale de Tournai et son Chapitre. Wetteren: De Meester.
---> 244 VRIENDEN VOOR HET LEVEN - Robert, Rogier en Jan