97 DE OOSTELIJKE CONCHA - DEEL 8

SINT-AUGUSTINUS

Thea-Warrior

 

Naast Sint-Jan Guldenmond staan twee kerkleraren: Sint-Augustinus van Hippo en de Heilige Thomas van Aquino.

 

Op de een of andere manier begin ik in te zien hoe geweldig moeilijk het is om leiding te geven aan een enorme gemeenschap gelovigen, zowel inhoudelijk (wat ze geloven en belijden) alsook bestuurlijk.

Als kikkers springen gelovigen alle kanten op en jaren is over inhoud te bakkeleien... het bestaan van Augustinus en Thomas, plus een zin over onenigheid tussen de apostelen Petrus en Paulus hebben mijn bewustzijn aangewakkerd. De laatsten verschillen van mening of de van oorsprong heidense gelovigen wel of niet Joodse gebruiken moeten omarmen. Voor Paulus hoeft het niet, Petrus vindt van wel.

De visies van Augustinus van Hippo en Thomas van Aquino zijn, naast ideeën van andere door de paus benoemde kerkleraren, door de kerk omarmd als basis voor de vormgeving van... zo ongeveer alles: godsbeeld, kosmosbeeld, wereldbeeld, kloosterordewezen, enz.

 

Augustinus en Thomas zijn hooggeëerde kerkleraren. Ze hebben zoveel boeiende gedachten gehad en teksten geschreven dat het ondoenlijk is om er hier echt bij stil te staan. Kort wil ik beiden voorstellen, met in mijn achterhoofd de gedachte aan de vrijheid van de mens. Kunnen 7 miljard neuzen in één richting kijken? Is dat nodig? Concreet? Ik geloof dat ik me er niet druk over hoef te maken. Terwijl ik dit schrijf, zeggen de Engelen zoiets als 'Voor Hem en door Hem en met Hem of in Hem...'

O, als alle mensen middels ziel en geest aan God verbonden zijn, is die ene richting er mogelijk al, misschien zien wij mensen met onze georiënteerdheid op oost, zuid, west, noord, boven en beneden, en met onze behoefte aan houvast in concrete materie en gekozen vastgelegde doelen, die richting onvoldoende.

Het is een richting met twee uitersten waartussen zich alle mensen bevinden: aan de ene kant de mannelijke goddelijke kant - ziel en geest van God ontvangen uit de Kosmos - en aan de andere kant de vrouwelijke goddelijke kant - de lichamen van Maria ontvangen uit de Aarde; uit Moeder Aarde. En ergens, als om ons te plagen, kunnen God en Maria (dan heet ze Maria Sophia) ook nog van positie wisselen. Hoe heet God in de Aarde!? Ooo, ik weet het: Christus. De Engelen zeggen nu: "Dichotoom in continue wisselwerking: vlug en langzaam tegelijk."

 

Ik heb de eerste uitspraak van de Engelen opgezocht. De zin komt uit een brief van de apostel Paulus aan de Romeinen (11:36): "Want uit Hem, en door Hem, en tot Hem zijn alle dingen. Hem zij de heerlijkheid in de eeuwigheid. Amen."

Het lijkt erop dat de gelovigen rustig alle kanten op mogen springen, iedereen mag overal over bakkeleien; die éne richting zit reeds in allen ingebakken. De basale vormgeving is er, het is een kwestie van vertrouwen, sommigen zouden zeggen 'van geloof'. De vormgeving door mensen in allerlei geloven en instituten is, denk ik, een enigszins slap aftreksel van wat God zelf al gecreëerd heeft. Hierbij wil ik wel de aantekening maken dat ik absoluut geloof in de zinvolheid van religies èn instituten die geloofsstructuren onder de aandacht van mensen brengen.

Tijdens de filosofiecolleges in het eerste studiejaar (1974-1975) van mijn psychologiestudie aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen (de huidige Radbouduniversiteit) zijn Sint-Augustinus en de Heilige Thomas aan bod gekomen. Ik besef nu pas hoe marginaal; enkele gestencilde pagina's. In de filosofie- of theologiestudie wordt er vast meer tijd aan besteed. Kan ik wel over Sint-Augustinus schrijven? Ik voel me behoorlijk ondeskundig, denk dat er niks anders opzit dan te vertrouwen op de Engelen.

 

Volgens het wereldwijde web is de heilige Augustinus van Hippo in 354 geboren in Thagaste in de West-Romeinse provincie Africa - Souk Ahras in het huidige noordoosten van Algerije. Zijn ouders hebben het niet breed, maar met hulp van anderen kan hij in Carthago studeren. Hij experimenteert met liefdesrelaties, en op 22-jarige leeftijd sluit hij zich aan bij de manicheeërs.

Het manicheïsme kent de gedachte dat er naast God-als-het-hoogste-Goed een afzonderlijke entiteit van het Kwaad bestaat. De idee is dat Goed en Kwaad met elkaar strijden. Tien jaar zal Augustinus lid zijn van deze christelijke stroming, die in later tijden bijna geheel zal verdwijnen. Geschoold in de retorica ontwikkelt hij zich tot uitstekend schrijver en in 384 wordt hij rector aan het keizerlijk hof in Milaan, waar hij ondermeer feestredes moet schrijven.

 

Bisschop Ambrosius van Milaan weet Augustinus te raken met de stellingname dat de Bijbel niet letterlijk maar allegorisch gelezen moeten worden. Teksten hoeven niet letterlijk genomen te worden; ontwikkeling komt op analoge, vergelijkbare wijze tot stand als vastgelegd door de strekking van gebeurtenissen in Bijbelverhalen.

Een voorbeeld uit de sprookjeswereld: Roodkapje wordt door de wolf gegeten, dit betekent dat zij na deze ervaring mèt de kracht van krachtdier Wolf vrij in het leven kan gaan en staan. De kwaliteiten van Wolf gaan in Roodkapje over. Wolf leert haar goed te luisteren naar haar eigen innerlijke stem, zodat ze zichzelf in contact met anderen kan behoeden voor misstappen. Roodkapje weet hoe zich innerlijk te wapenen tegen menswolven die misbruik van iemand proberen te maken. Menswolven zijn heel andere wezens dan wolfmensen van krachtdier Wolf, maar terug naar Sint-Augustinus.

 

In zijn leven worstelt Augustinus voortdurend met grote levensvragen. Op heiligen.net staat dat hij bij een meisje van lagere stand een zoon heeft: Adeodatus. Volgens de Romeinse wet hoeft hij zich daar niks van aan te trekken, maar volgens de filosofie van Christus is dergelijk gedrag minder zuiver. Augustinus wil niet met haar trouwen en wil haar ook niet verlaten... wat te doen? Zijn christelijke moeder schijnt overigens voor het laatste - verlaten - te kiezen. Zoekend naar zuiver geloof en gedrag schrikken de mogelijke consequenties daarvan hem af; velerlei soorten genietingen loslaten, dat is nogal wat.

Iemand raadt Augustinus aan elke dag een bladzijde in de Bijbel open te slaan en de betreffende tekst als inspiratie te gebruiken. Op een dag laat hij per ongeluk zijn bijbel in een tuin liggen. Korte tijd later hoort hij een kinderstem herhaaldelijk zingen: "Tolle, lege; Tolle, lege..." ofwel "Neem en lees; neem en lees...".

Augustinus pakt de speelse uiting van dit kind op als goddelijke aanwijzing en gaat terug naar de tuin. Hij slaat zijn bijbel op een willekeurige pagina open en wordt getroffen door een zin over 'brasserijen', van de apostel Paulus uit diens brief aan de Romeinen (13:13).

 

Ik heb de tekst opgezocht, en neem iets meer van de context mee: Romeinen 13: 12-14. In mijn woorden staat er: "De nacht is voorbij, de dag is nabij. Laten we de werken van de duisternis afleggen en ons met het licht wapenen. Laat ons - zoals ooit op de juiste dag - wandelen in eerlijkheid, ons niet overgeven aan brasserijen en dronkenschappen, niet in slaapkamers aan ontuchtige handelingen, niet aan twist en nijdigheid. Laten we de Heer Jezus Christus eer betuigen, en het vlees niet aanzetten tot begeerlijkheden."

Ben ik het ermee eens? Ja, ja, ja, ja, immers alles met mate, en... nee, immers Paulus en ik, we denken er toch iets verschillend over. Prima, als je wilt doen wat Paulus zegt, ik zie het ietsje anders. Ik kom erop terug.

Is het bijgeloof, dat elke dag openslaan van de Bijbel? Aan de ene kant zeker (dit is volledig te onderbouwen) aan de andere kant zeker niet. Immers - mijn ervaring - als iemand de Engelen om inspiratie vraagt dan is het alsof de omringende wereld vol raakt met synchroniciteit. 'Ontvangen tekens' ervaar ik minder als antwoord op vragen, maar eerder als bevestiging van datgene wat ik al heb gedacht, gezegd of geschreven. Ze vormen een steun in de rug.

 

In 380 maakt keizer Theodosius het christendom tot staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk en met Pasen 387 doopt bisschop Ambrosius van Milaan de onrustige Augustinus. Min of meer tegen zijn wil - althans volgens het web - wordt Augustinus in 391 tot priester gewijd, waarna hij in 395 medebisschop wordt van Hippo Regius (Annaba in Algerije). Van 396 tot zijn dood in 430 functioneert hij als bisschop in Hippo. 

In zijn bisschoppelijke woning voert hij een sober kloosterleven en zijn eigen christelijke levenswandel is celibatair. Volgens heiligen.net wordt zijn zoon Adeodatus opgenomen in de gemeenschap van Hippo.

Rond 398 schrijft Augustinus zijn 'Confessiones' (Belijdenissen); een autobiografisch relaas over zijn persoonlijke geloofsgeschiedenis. Behalve als schrijver ontwikkelt hij zichzelf tot gerenommeerd prediker. Ketterse stromingen krijgen ervan langs, manicheeërs niet uitgezonderd. Daarnaast is hij positief betrokken bij mensen en hun noden, en gezien zijn verhandeling 'Over muziek' ontbreekt het hem niet aan muzikaliteit.

 

In Augustinus' tijd is het christendom in zijn deel van de wereld net goed opgekomen. Hij kent de ideeën van Griekse filosofen uit de oudheid als Plato en Aristoteles, maar volgens het wereldwijde web is hij nauwelijks door christelijke Griekse denkers beïnvloed. Op isgeschiedenis.nl wordt gesteld dat Augustinus streeft naar een verzoening tussen geloof en rede. Plato (347-427 voor Christus) poneert het bestaan van een zichtbare wereld, de tastbare werkelijkheid, en een onzichtbare wereld van eeuwige ideeën. In het neoplatonisme wordt verondersteld dat de wereld er altijd al is geweest. Hoe is dat te rijmen met de creatie van de wereld, met Adam en Eva, door God? Creatief poneert Augustinus dat God de ideeënwereld van Plato reeds in Zijn gedachten had voordat Hij de wereld creëert.

Meningen kunnen verschillen. Plato stelt dat mensen aangeboren kennis bezitten, zijn leerling Aristoteles (385-323 voor Christus) meent dat kennis gebaseerd is op waarneming. Augustinus staat achter Plato: kennis is aangeboren. Hij voegt eraan toe dat kennis via introspectie gekend worden, en om tot zuivere kennis te komen is meer nodig. Volgens Augustinus is de sleutel tot zuivere kennis goddelijke inspiratie ofwel geloof in God (isgeschiedenis.nl).

 

Is kennis aangeboren? In elk geval de structuur (onze hersenen) om kennis te verwerken. Uiterst basale kennis zit al in onze genen. Kennis opdoen via waarneming? Natuurlijk. Via introspectie? Zeker. In deze tijd van Aquarius vervagen de grenzen, minder of-of, meer en-en. Als kind spreek ik in de jaren vijftig van de twintigste eeuw al met bomen - de bomen met mij. Met name de beuken. In het sjamanisme heb ik via het-naar-binnen-gaan geleerd in-de-tijd en over-de-wereld te reizen. Sommige reizen heb ik daarna in de gewone tastbare wereld overgedaan, waardoor ik nog veel meer bijzondere dingen heb geleerd.

Op dit moment leven we in het Aquariustijdperk; op 22 maart 2020 is de planeet Saturnus het sterrenbeeld Waterman ingegaan. Volgens sommige astrologen markeert dit hèt begin van dit nieuwe tijdperk (Van der Linden, 2020). In dit Aquariustijdperk zullen voor velen de persoonlijke grenzen verder vervagen. Als mensen zullen we niet enkel in de historie van de tastbare wereld kunnen terugkijken, maar ook in de persoonlijke historie van de ziel; kennismaken met kennis die in vorige levens vergaard is en kennis van de vorige levens zelf, kennis uit de Akasha kronieken. Bewustzijnsontwikkeling: bijvoorbeeld dat ik nu wel een blanke vrouw ben, maar dat ik in mijn vorige levens ook 'andere kleuren' heb gehad en van de andere sekse ben geweest. 

 

Lendering (2016) vertelt dat Augustinus de idee van de erfzonde accepteert: mensen zijn te zwak om te willen wat ze zouden moeten willen. Augustinus gelooft minder in de vrije wil van de mens (dan ik) en concludeert dat we gepredestineerd zijn: mensen zijn specifieke geschapen om naar de hemel of de hel te gaan. Vanwege dit soort ideeen is Augustinus heden ten dage enigszins uit de mode.

Wat de vrije wil betreft... Augustinus meent dat er een onoverbrugbare kloof bestaat tussen God en de wereld. God heeft de menselijke ziel geschapen en strikt christelijk gezien voltrekt alles zich volgens Gods plan. Toch kiest Augustinus voor de idee dat de mens zelfstandig keuzes kan maken, maar... God weet van tevoren al welke keuzes er gemaakt gaan worden (isgeschiedenis.nl).

Ben ik het met hem eens? Weet God het van tevoren? Geen idee. God heeft ons de vrijheid geschonken zelf keuzes te maken. Wij mogen kiezen! Creëren we het Goede of creëren we het Kwade? Het Kwade is wel degelijk een energetische entiteit, mensen kunnen deze entiteit maken en voeden, gewoon middels hun keuzen. Door 'Het Kwaad' te maken, leren we heel goed wat we wel of niet moeten doen.

 

Eigenlijk is Augustinus van vele markten thuis. Zo beschrijft hij ondermeer kloosterregels, die later de leidraad vormen in de kloosters van de naar hem vernoemde augustijnen. Onder abt Richer (1111-1122), de eerste abt van de kloostergemeenschap van Kloosterrade na het vertrek van Albertus d'Antoing in 1111, worden deze Augustijner-regels ook gepraktiseerd.

Op het wereldwijde web staat dat Augustinus in navolging van Antonius (251-356) meent dat de natuur eveneens een bron van godskennis is. Door te lezen hoort de mens, en als de wereld een boek voor iemand is dan kan de persoon zien wat hij of zij 'leest'. Ongeletterden kunnen in de wereld lezen.

Aan Augustinus wordt het citaat 'Zingen is dubbel bidden' toegeschreven. Volgens hem is dit het geval als iemand vanuit het hart zingt èn zuiver èn in de maat. Muziek staat behoorlijk centraal in de dagstructuur van de augustijnen. En ik? Wat wil ik? Ik wil mensen enkel inspireren... wie hore wil die hore, alle anderen mogen van mij rustig doorlopen, graag zelfs.