383 EEN TWINTIG-STAPPEN-BREDE LIJN

VERWARRING EN ANDERE ELLENDE

Thea-Warrior

Langs de westcrypte wandel ik naar de Piëta: geen Energielijnen aan de westzijde van de Onze Lieve Vrouwebasiliek. Bij de Piëta natuurlijk de Sterre-der-Zee-Lijn. In de zuiderzijbeuk tref ik een twintig-stappen-brede Energielijn. Hoe kan dit? Zo breed? Ligt hier een Energielijn heel schuin? Nee, de stroomrichting is vrij duidelijk zuid. Ik raak wat in de war. In december 2019 ben ik buiten toch niet zo'n brede Energielijn tegengekomen? Twee glas-in-loodramen en een schilderij liggen op de Energielijn. Hm, nader bestuderen, misschien dat er zich versleutelingen in bevinden.

Oostelijk naast 'de Madonna met de Inktpot' ligt zeker een grens; recht door de bolle schaduw die de kaarsenstandaard naast Haar op de muur werpt.

De Madonna is een prachtig 15e-eeuws beeld uit de afgebroken Sint-Nicolaaskerk. Maria verbeeldt de Vrouw uit de Apocalyps; staand op de maansikkel en met twaalf sterren op haar kroon.

Het voetstuk is later toegevoegd. Mogelijk heeft ze tot een heel groot Marianum behoord. Wel vreemd, die inktpot in haar hand. Jezus op haar arm schijnt in een boek te schrijven.

Door de grote zuil in het zuidoosten van het schip loopt een grens van de Brede Energielijn.

Bij mijn notities schrijf ik 'midden' neer. Ik denk dat ik het midden van de zuil heb bedoeld, want het is de oostelijke grens, maar deze Energielijn verwart me wat en doet iets met me dat ik nog meer mag doorgronden.

De biechtstoel, waarop Maria Magdalena is afgebeeld, staat geheel op de Brede Lijn.

In de Onze Lieve Vrouwebasiliek staan vijf prachtige, eikenhouten, biechtstoelen. Een ervan bezit een chronogram. Oorspronkelijk komen ze uit de door de Jezuïeten verlaten kloosterkerk, want paus Clemens XIV voelt in juli 1773 de noodzaak om, onder druk van de koningen van Spanje, Portugal en Frankrijk, de orde van de Jezuïeten op te heffen. Schijnbaar zijn de priesters en broeders te machtig en te invloedrijk geworden. Ook in Maastricht moet het Jezuïetenklooster met de kloosterkerk sluiten. Waarschijnlijk gaan de biechtstoelen uit deze kloosterkerk naar de dichterbij gelegen Sint-Nicolaaskerk, waar de parochie kerkt. Misschien toch naar de iets verderop gelegen Onze Lieve Vrouwekerk. Zelf denk ik dat de parochiekerk logischer is. Na het vertrek van de Jezuïeten worden klooster en kerk verbouwd en dit eindigt in wat de Maastrichtenaren 'de Bonbonnière' noemen. 

Brr, volgens het wereldwijde web worden in totaal 728 onderwijsinstellingen gesloten en moeten een kwart miljoen studenten vervangend onderwijs zoeken. In Europa worden 600 bibliotheken verzegeld en van de half miljoen boeken in het bezit van de Jezuïeten wordt driekwart als oud papier verkocht. De Belgische kerkprovincie wordt gedwongen haar Breughels en van Eycks te verkopen. Oef, van een dergelijke vernietigingsdrift raak ik aardig ontdaan. Hoe en door wie worden die sluitingen uitgevoerd? Wie jaagt al die Jezuïeten de straat op?

Hm, blijkbaar gaat dit vrij ordelijk en beschaafd. Op mestreechtersteerke.nl lees ik dat de Sociëteit van Jezus te Maastricht bij resolutie van de Staten Generaal van 15 oktober 1773 wordt ontbonden. De 23ste worden de Latijnse scholen gesloten. De studenten gaan naar huis en kunnen in de Latijnse kapittelschool hun studie voortzetten. De 24ste vinden de laatste diensten in de kerk plaats en dan wordt deze gesloten. De Jezuïeten blijven als wereldlijke personen bij elkaar.

Op 15 september 1774 verlaten ze hun klooster, waarna de meesten zich als seculiere geestelijken in de stad vestigen. Ze ontvangen een pensioen, dat hen door de ontvanger van geestelijke goederen van Overmaas wordt uitbetaald. De Staten Generaal laten hen alle roerende goederen, zoals hun kamermeubels, houden en vele onroerende goederen mogen ze verkopen. De kerk wordt tijdelijk als hooimagazijn gebruikt en de kloostergebouwen worden deels als magazijnen en deels als woonhuizen ingericht. In 1786 worden alle gebouwen met de bijbehorende terreinen eigendom van de stad, en wel als schadeloosstelling voor het onderhoud van het garnizoen dat door de rijkssubsidie onvoldoende is vergoed.

Een gezelschap neemt de gelegenheid te baat en weet voor een bedrag van ƒ 10.000 de voormalige Jezuïtenkerk met een gedeelte van het studentencollege te kopen. Het geheel wordt verbouwd. Door een zoldering wordt de kerk in een boven- en een benedenverdieping verdeeld: de eerste wordt de schouwburg, de tweede een danszaal. 

Als in 1797 het kapittel van de Onze Lieve Vrouwekerk door de bezettende Fransen wordt opgeheven, wordt de kerk gesloten en krijgt zij een profane functie als paardenstal, militair magazijn en kanonnensmederij.

Als de Fransen in 1814 vertrekken, gaat de Nederlandse overheid de voormalige kapittelkerk eveneens voor militaire doeleinden gebruiken.

In 1837 weet de Sint-Nicolaasparochie de ontwijde kerk echter terug te kopen. Ze verhuizen naar de Onze Lieve Vrouwekerk en de inventaris van de Sint-Nicolaas verhuist grotendeels mee. Door een gebrek aan financiën in de voorafgaande decennia is de Sint-Nicolaaskerk vervallen geraakt en na een besluit daartoe door het stadsbestuur wordt de kerk in 1838 gesloopt. De restauratiekosten van de leegstaande kerk, begroot op 35.000 gulden, zijn voor het stadsbestuur blijkbaar te hoog. Volgens van Nispen tot Sevenaer (1974) is de Sint-Nicolaas in 1343 gewijd, dus als de kerk gesloopt wordt, is zij bijna 500 jaar oud.

In augustus 1814 herstelt paus Pius VII de Jezuïetenorde. Als priesters en broeders in 1852 terugkeren in Maastricht is hun kloosterkerk allang een stadstheater. De verandering is hen een doorn in het oog; zij vinden vermaak in theaters maar niks, en acteurs en theaterbezoekers te losbandig.

Schijnbaar ongeclaimd blijven de biechtstoelen in de Onze Lieve Vrouwekerk staan. Wat ik van biechten vind? In de eerste eeuwen is de openbare biecht in christelijke gemeenschappen lange tijd een gangbare praktijk: bekennen, berouw tonen en boeten om uitstoting uit de gemeenschap te voorkomen. Op zich is het denk ik een prima sacrament, maar zoek wel een priester van buiten het eigen dagelijks leven en woongebied. Weliswaar bestaat het nogal strikte biechtgeheim, maar als een hele gemeenschap bij een en dezelfde persoon biecht dan krijgt deze persoon veel te veel inzicht en daarmee mogelijk te veel macht met alle risico's van machtsmisbruik van dien. Voor een biechtganger is biechten een prima middel om zich van een bezwarende last te ontlasten.