DANKZIJ EEN ERFGOEDWANDELING
Thea-Warrior
Zeseneenhalve kilometer is redelijk veel, maar de weemoedige klanken van het Adagio bij de verdwenen burcht doen hun werk. Zo ook de verzen en afbeeldingen in het boekje 'Op pelgrimstocht naar het verdwenen kapucijnenklooster van Tervuren' van de hand van Alain Bruyndonckx (2021). Het gedicht van de Vlaamse dichter Leonard Nolens daarin begint bemoedigend met de juiste woorden:
Vertraag.
Vertraag.
Vertraag je stap.
Stap trager dan je hartslag vraagt.
De Wolvenweg, een holle weg, roept en als de cappuccino's onze energie hebben opgepept en vermoeide benen en voeten tot rust zijn gekomen, opper ik: "Zullen we dan toch nog een klein stukje van déze route lopen!?"
Voor mijn echtgenoot geen enkel probleem; mijn kwetsbare enkels vormen het feitelijke euvel.
Een weinig later staan we bij een Lourdesgrot. Oorspronkelijk hoort deze grot tot de pastorietuin van pastoor-deken Davidts, maar ze is gewoon toegankelijk vanaf de Duisburgsesteenweg. Er brandt een kaars. Linksboven staat Bernadette Soubirous. Het wereldwijde web getuigt dat op 11 februari 1858 in Lourdes aan haar de Maagd Maria is verschenen. Hoeveel van deze grotten zijn er sindsdien in West-Europa gebouwd? Ik ken er heel wat, toch is het tegenwoordig alsof ze zowel letterlijk als figuurlijk in de tijd ten onder gaan. Hm, mogelijk deze kunstwerken, want de Kracht van Hemel en Aarde gaat niet ten onder.
De grot is geen onderdeel van de pelgrimstocht; we hebben een stukje van de route afgesneden, omdat we het begin al kennen. De komende uurtjes trekken natuur en cultuur ons voort. Mijn mond valt open bij de brede steunberen van de grote hoeve van het Hof over het Water ofwel het Kasteel de Robiano, en wat een stoer poortgebouw; wat een dikke balk!
Het vermoeden leeft dat (de heilige) Hubertus en zijn Floribanne in de achtste eeuw op deze plek hebben gewoond. Eeuwen later behoort het kasteeldomein toe aan Willem van Oranje; verworven door zijn huwelijk in 1551 met Anna van Egmont. Het raakt me hoe mannen in het verleden hun bezittingen verwierven; wat een ander gedachtengoed! Tijdens de tachtigjarige oorlog heeft prins Willem door dit bezit in elk geval een behoorlijke voet aan de grond in de Nederlanden gehad.
Ik realiseer me dat Hippolyte Boulenger het Hof over het Water moet hebben gekend, al heeft hij het bij mijn weten nooit geschilderd. Omdat na zijn tijd het bijbehorende herenhuis grondig is verbouwd, zie ik iets ander dan hij ooit heeft gezien.
Net als andere schilders van de School van Tervuren heeft Hippolyte de naastliggende Wolvenweg wel vereeuwigd. De weg is een plaatje: een palisade beschermt de hoogopgaande zijkanten. Op de sprankelende tonen van Pastorale, de sonate van Claude Debussy, wandelen we omhoog. Het is alsof vele boswezentjes ons vergezellen. Stap voor stap steeds dieper het Zoniënwoud - specifiek het Kapucijnenbos - in. Ooit hebben de varkens van de hoeve hier hun kost bij elkaar gescharreld.
In het bos heeft landvoogdes Isabella van Oostenrijk een stuk grond aan de minderbroeders kapucijnen geschonken, waar de laatsten in 1626-1627 een klooster hebben gebouwd. Voor haar is achteraan in de kloostertuin een privékapel opgetrokken, waar ze als clarisse veel tijd biddend en mediterend heeft doorgebracht. Een eigen slaapcel en keukentje stonden ook tot haar beschikking. Een enkele hofdame past zich aan haar sobere leefwijze aan. Vrij bizar dat een vrouw die zo decadent heeft geleefd zich na de dood van haar echtgenoot zo terugtrekt; alsof ze tot weet ik wat voor bewustzijn is gekomen.
Volgens het wereldwijde web is het Zoniënwoud in de zestiende eeuw, in de tijd van Karel de Vijfde, nog ruim 20.000 hectare groot. Daarna volgt kaalslag, steeds gevolgd door herstel. Als begin zeventiende eeuw de godsdiensttroebelen luwen, zorgen Albrecht en Isabella ervoor dat meerdere kloosters in het gebied worden hersteld. Echter als de belangstelling voor de jacht taant, valt het bos ten prooi aan overexploitatie: grote ontboste zones met heide ontstaan. De bevolking doet vrolijk mee, immers brand- en timmerhout kunnen zij wel gebruiken. Eind achttiende eeuw worden de kale plekken met beuken gevuld hetgeen de huidige wandelaar een schitterend kathedraaleffect biedt.
Tijdens het Franse bewind worden de bestaande kloosters opgeheven. Bruyndonckx beschrijft dat het kapucijnenklooster reeds in 1798 wordt gesloopt. Het bouwmateriaal wordt verkocht. Op dat moment is er nog ruim 10.000 hectare woud over, maar in 1801 krijgt dit areaal een flinke knauw als Napoleon tweeëntwintigduizend eiken laat kappen voor de - te bouwen - vloot waarmee hij Engeland wil binnenvallen. Soms... !
Na de Franse tijd wordt bijna 60% van het gebied voor ontginning verkocht... de resterende 4400 hectare is tegenwoordig gelukkig nog bebost. De cijfers verschillen, af en toe wordt er gesproken over 5000 hectare. Het getal hangt af van wat erbij wordt gerekend; hoort het Park van Tervuren (bijvoorbeeld) nu wel of niet bij het Zoniënwoud!?
Peinzend wandel ik tussen de hoge stammen. In de negentiende eeuw moeten de schilders van de School van Tervuren het doen met het lichtspel en windgeruis. Mogelijk hier of daar een krakende tak, ritselend blad, galopperend paard, wroetend varken of krijsende kraai. Nu is het supereenvoudig 'Das Wohltemperierte Klavier', de Prelude no. 1 van Johan Sebastiaan Bach, te laten klinken. De muziek sluit perfect aan bij de mij omringende sfeer, maar om het bos niet te verstoren, zet ik het geluid héél zacht.
Zompige graslanden bieden zich aan. Op vertederende wijze wordt een dode boom vervangen, en dan is daar de Voervijver... niets zo mooi als een water in het bos. Een Grote Vriend van de School van Tervuren, Herman de Vilder, brengt even later een ode aan 'de openluchtschilder': ... Er groeit op het doek een schuwe toets tot vorm en kleur.
Mijn Hippolyte is met 'De Zwijnenpoel' ook aanwezig. Hier steggelt iemand, want hij heeft dit schilderij niet bij de Voervijver geschilderd maar bij de Vernaaldenvijver (De Vilder en Wynants, 2000). Ach, wie maalt erom. Mooi is het, mooi! Gedragen door de klanken van de Sonata in E major van Domenico Scarlatti wandel ik - bijna huppelend - de bebouwde kom weer in.
Het kan niet op; langs het riviertje de Voer alweer een schilderij van Hippolyte. Iets verderop weerspiegelt het Hof over het Water zich in de grote vijver. Langs de pastorie uit 1616 - verrezen op het puin van een door bosgeuzen verwoeste pastorie uit 1339 - komen we in het centrum uit. Door de eeuwen heen heeft Tervuren haar portie ellende dik gehad.
Het schemert al als ik de Sint-Jan-Evangelistkerk, de laatste statie van de Pelgrimstocht, binnenstap. In de toren wandel ik van links naar rechts om de ligging van de lange schuinlopende energielijn op te sporen. In de lengterichting en op het midden van de Lijn maak ik een foto. De Lengtelijn kruist de Energielijn van het Hoogkoor inderdaad op de reeds eerder gevonden Hoogenergetische Plek: op twee passen schuin noordoost van het kleine altaar met het drukversierde tabernakel.
Het is genoeg voor vandaag, proevend van Tervuren en omgeving hebben we geweldig mazzel gehad met het weer: een milde herfstdag waar de schilders van de School van Tervuren zeker wild van zijn geweest. Op de Markt lokt de pleisterplek waar het avondeten meer dan smaakt. Als we weer buiten staan, werp ik vermoeid maar voldaan nog een blik op het pand onder de maan waar herberg 'In den Vos' zoveel avonden vertier bood aan Hippolyte en de andere schilders van de School van Tervuren.
Bronnen
- Bernadette Soubirous. Op 1 mei 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Bernadette_Soubirous
- Bruyndonckx, A. (2021). Op pelgrimstocht naar het verdwenen kapucijnenklooster van Tervuren - Omschrijving van enkele erfgoedrelicten langsheen de route. Tervuren: Gemeentebestuur Tervuren.
- Davidts, J.-E. (1965). Geschiedenis van de Parochie TERVUREN en de SINT-JANSKERKEN. Mechliniae: P. Theeuws.
- De Vilder, H. en Wynants, M. (2000). De School van Tervuren. Tervuren: V.Z.W. De Vrienden van de School van Tervuren.
- Willem van Oranje. Op 1 mei 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Oranje
- Zoniënwoud. Op 1 mei 2022 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Zoniënwoud.
---> 336 AFSCHEID VAN TERVUREN - Bewustzijnsontwikkeling