201 ZOVEEL GEDACHTEN

DRALEN OP HET BISSCHOPSPLEIN

Thea-Warrior

 

Eindelijk... de oefening in geduld is voorbij: ik sta weer op het Bisschopsplein aan de westkant van de kathedraal. Het weer is behoorlijk guur. De topgevel pronkt in armoedige eenvoud met zijn roosvenster. Wetende wat ik nu weet, zou ik hier heel lang willen verwijlen.

 

Eigenlijk weet ik niet goed wat ik moet voelen op dit plein; ik zwalk tussen diep respect voor de ontwerpers van de Rosace en een heilig ontzag voor de fijnstoffelijke wereld. 

Hoe is het geweest om te leven tussen de muren van de kerkelijke organisatie met haar voorgeschreven rituelen en tegelijkertijd zo overduidelijk kennis van de fijnstoffelijke wereld te bezitten? Op zich bevatten beide waarheid, in die zin moet het het uitvoeren van de kerkelijke rituelen niet moeilijk zijn geweest. Wat me moeilijk lijkt, is dat het ventileren van kennis over het fijnenergetische nauwelijks mogelijk is geweest. Aan de ene kant valt het binnen 'de normale kaders'; zielzorgers kunnen gewoon praten over (bescherm-)engelen, over cherubijnen, over de opgestane Christus, aan de andere kant... hoe kan een groter deel van de mensheid daadwerkelijk kennismaken met ervaringen uit de meer fijnstoffelijke wereld? Hoe zijn ervaringen met het fijnstoffelijke te begeleiden? Enkel zeggen dat het bestaat, werkt niet; de mensen hebben het nodig het individueel te ervaren... de wegen daartoe dienen opengelegd te worden. Wanhoop is onnodig; zo goed als de Engelen mij begeleiden, doen ze dat met anderen die daarvoor openstaan ook.

 

Er is nog iets dat me nu - 2 april 2021 - terug op het Bisschopsplein raakt. Waarover ik het heb? De bescherming die de kathedraal heeft genoten tijdens het verwoestende bombardement midden mei 1940. Hier en daar eerder bekeken foto's helpen me om voor mijn geestesoog de resultaten van dat bombardement te zien: het  halve centrum van Doornik is één grote bende puin. De kathedraal wordt ook geraakt. De parochiekapel van Onze-Lieve-Vrouw, gelegen langs de gehele noordbeuk van het schip, is zo zwaar beschadigd dat ze later wordt afgebroken. Zuidelijk van koor en schip branden de kapittelgebouwen af. Het dak van de bisschoppelijke kapel boven de Fausse Porte idem dito. Westerman (2016) schrijft dat de kathedraal op miraculeuze wijze ontsnapt aan een catastrofe. De brandende balken van het dak van het schip vallen op de gewelven daaronder en... deze gewelven weerstaan dit vurige geweld. Het middenschip heeft een houten plafond gehad, maar dit is volgens Westerman in de jaren 1753-1757, waarschijnlijk naar aanleiding van de bouw van een nieuwe dakstoel, vervangen door een gewelf... het gewelf dat bijna twee eeuwen later de brand weet te weerstaan. Niet zomaar...

 

Op het wereldwijde web - verroken.be - tref ik een samenvatting van het gebeuren. Op vrijdag 10 mei 1940 ondergaat Doornik een miniem bombardement, waarbij evenwel drie doden vallen. Op 16 mei voert de Duitse Luftwaffe vijf opeenvolgende bombardementen uit. Hier en daar ontstaan de eerste branden. Als de sirenes het einde van het bomalarm afkondigen, slaat een groot deel van de bevolking op de vlucht. Door gebrek aan middelen en manschappen slaagt de brandweer er niet in de vele branden te blussen voordat de avond valt. Daarna scheren in de duisternis de bommenwerpers opnieuw over de stad. De bombardementen houden aan tot het ochtendgloren.

Op vrijdag 17 mei vallen in de ochtend, tussen 9 en 10 uur, duizenden brandbommen op de stad. Het vuur verspreidt zich via de daken. De hoofdstraten rond de kathedraal staan in brand. Bibliotheek en stadsarchief branden uit. Het vuur bereikt de Cathédrale Notre-Dame.

 

Op zaterdag 18 mei blijkt bijna de hele binnenstad in lichterlaaie te staan. Een Engels brandweerkorps weet de stadsbrand te stoppen door bepaalde huizenblokken te laten exploderen waardoor brandgangen ontstaan. Met steun van een tiental vrijwilligers en de inzet van vijftien gevangenen, aan wie vrijheid is beloofd, wordt na acht uur ononderbroken bluswerk onder leiding van gevangenisdirecteur Mr. Lambert op zaterdagnamiddag de brand in de kathedraal bedwongen.

De bevolking van Doornik heeft in deze dagen honderd doden te betreuren. Het geweld eindigt nog niet; op 19 en 20 mei blazen Engelse genietroepen de overgebleven Doornikse bruggen over de Schelde op. Het baat niet, drie dagen later trekken Duitse troepen Doornik binnen. Omgeven door de geruïneerde binnenstad zijn de vijf torens van de Kathedraal Notre-Dame en de toren van het Belfort hiervan getuige... en midden tussen alle ellende pronkt de westgevel met zijn magistrale Rosace. De rillingen lopen me ervan over de rug.

Westerman (2016) schrijft dat in 1851 de westgevel met het roosvenster met zijn zware profilering zowel lof als afschuw oproept. Kanunnik Warichez (1934) schrijft in 'La Cathédrale de Tournai et son Chapitre' dat hij aan de binnenkant het roosvenster kan waarderen; niets is zo magnifiek om waar te nemen als het overvloedig stromen van het licht van de hemel door het robijnrood, emeraldgroen en saffierblauw van het glas. Aan de buitenkant heeft het zware rad volgens hem echter het effect de gevel enorm te doen krimpen.

Ter illustratie van zijn standpunt neemt hij in zijn boek twee afbeeldingen op. Een van de westfaçade met centraal het grote boograam, zoals bisschop Charles de Croy dat in 1526 zou hebben laten bouwen, en een met de gevel met het roosvenster, zoals deze in 1851 ondermeer vanuit een verlangen naar de oorspronkelijke, twaalfde-eeuwse, gevel is gecreëerd.

 

Warichez vertelt me hierop nog een nieuwtje; volgens hem is de plaatsing van het roosvenster geschied op advies van Viollet-le-Duc. Verrassend, want volgens het wereldwijde web is de Franse architect Eugène Viollet-le-Duc (1814-1879) goed bevriend geweest met Pierre Cuypers, die Viollet-le-Duc in zijn neo-gotische ideeën is gevolgd. Inderdaad, ik heb het over de bekende Nederlander Pierre Cuypers (1827-1921) die in samenwerking met directeur Reinier Corten, kanunnik-schilder Matthias Goebbels, zijn zoon Joseph Cuypers en priesterleraar Joseph Keuller de Abdijkerk van Rolduc zo memorabel heeft gerestaureerd! Een vijftal dat absoluut weet heeft gehad van energielijnen!

 

Westerman, die de bouwgeschiedenis van de kathedraal eer aandoet, schrijft nog dat na Wereldoorlog II ervoor is gekozen om boven het schip een dak met een lagere dakhelling aan te brengen. Aansluitend hierop krijgt de westgevel naar een ontwerp van architect P. Cailleau een vlakke topgevel met - op zolder - een miniatuuropening. Als ik mijn foto uit 2019 vergelijk met de afbeelding uit 1851, waarin een sierlijk klimmende spitsboogarcade de gevel boven de Rosace completeert, dan durf ik wel te stellen dat de top van de westgevel er sinds Wereldoorlog II tamelijk armoedig en vrij nederig bij staat. Maakt het uit? Welnee, wat telt is het roosvenster!