152 JEAN-BAPTISTE CAPRONNIER

DE ICONOGRAFIE

Thea-Warrior

 

Soms schuift het wereldwijde web mij verfijnde brokken info toe. Op 9 december 2020 is dit ook het geval. Met de zoekwoorden 'Capronnier' en 'Rosace' komt een boek uit 1860 op mijn scherm: 'Histoire de la Peinture sur verre en Europe et particulièrement en Belgique' - De geschiedenis van het Glasschilderen in Europa en speciaal in België - van Edmond Lévy, uit Rouen, verlucht door J.-B Capronnier, glasschilder te Brussel. De tranen schieten me spontaan in de ogen; het proces rond het ontwerp van de Rosace staat erin beschreven. Ik weet niet wat me overkomt. Google heeft het boek, dat zich in het publiek domein bevindt, gedigitaliseerd.

 

Onder 'Afbeeldingen' tref ik op het wereldwijdeweb een albuminezilverdruk van Jean-Baptiste Cappronier, waarschijnlijk ooit gebruikt als visitekaartje. Op de achterkant zijn handtekening en het jaar 1871. De foto moet dus van dat jaar of ouder zijn. Vanwege de pittige prijs verzet ik me inwendig dagenlang, maar het lijkt de enige foto op het web te zijn en het gaat me te ver om een foto-in-de-verkoop op levendweb te zetten... dus...

Gezien het jaartal behoort de foto tot het publiek domein, derhalve vrij te gebruiken, maar doe me een genoegen en verwijs bij gebruik naar Thea-Warrior en levendweb.nl

 

Het wereldwijde web deelt mee op dat Jean-Baptiste op 1 februari 1814 in Parijs wordt geboren. Zijn vader Jean-François Capronnier is porseleinschilder en vergulder, en verhuist in 1820 met zijn gezin naar Schaarbeek in België. Daar begint hij met het maken van glasramen. Vanaf 1839 leidt Jean-Baptiste het atelier. Hij wordt snel vermaard. In vele kerken heeft hij bestaande ramen gerestaureerd of nieuwe geplaatst. Hij ontwerpt, zo ook in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Doornik.

 

Edmond Lévy (1860) vertelt dat Bruyenne - als architect - verantwoordelijk is voor het lijstwerk van het radvenster met zijn zestien spaken, en zich bij de vormgeving enkel heeft laten leiden door elementen die reeds in transept en schip aanwezig zijn. Op deze wijze wordt de (vermeende) toestand van de romaanse façade tot stand gebracht.

De glasramen zijn eveneens enkel door het verleden geïnspireerd: afbeeldingen uit kerken van de twaalfde en dertiende eeuw, en de door M. Le Maistre d'Anstaing (1845) beschreven historie van de eigen kathedraal. Tijdens de restauratie zijn onverhoopt enkele middeleeuwse gebeeldhouwde gevelstenen met afbeeldingen van waterman, ram en een druivenplukker gevonden. De simpele conclusie luidt dat het beeldhouwwerk van de westgevel in het verleden de sterrenbeelden en vier seizoenen heeft bevat. En al zijn het normaliter niet de meest gebruikelijke versieringen, de oude kerken in Parijs, Sint-Denis, Chartres, Bourges en Reims zijn er eveneens mee versierd. Het besluit valt dat in het glasvenster, zoals het in de grote kathedraal van Chartres ook het geval is, deze onderwerpen verwerkt dienen te worden. In het beeldhouwwerk en in het roosvenster gelijke afbeeldingen: als een heilig lied dat men voor de christelijke gelovigen wil herhalen.

 

Aldus verstrekt de kathedraal vanuit de middeleeuwen zelf de thema's voor het roosvenster: Centraal de Maagd-moeder met op haar linkerarm het kind Jezus - de Redder - die met zijn rechterhand op de manier van de Grieken zegent en als Redder van de wereld in de linkerhand een wereldbol draagt.

Rond Maagd en Redder zestien Serafijnen, afgebeeld als in de 13de eeuw in hun meest geïmmaterialiseerde vorm: slechts het hoofd, zetel van de intelligentie, en vier vleugels, waarvan twee gevouwen, tekenen van lichtvoetigheid en wendbaarheid. Zij zijn de gezanten van de wil van Zeer-Hoog, en hun vleugels tonen de gezwindheid waarmee ze Zijn orders uitvoeren. Rondom het centrale raam zijn ze vol adoratie voor Zijne Heiligheid. Zoals Lévy schrijft:

 

        Benedicite Domino, omnes Angeli ejus, faiences verbum illius.

        Prijs de Heer, al jullie Engelen, volvoer Zijn Woord.

 

Als ik de vertaling van deze Latijnse woorden check, vliegt me Benedicite Dominum, een geweldig Gregoriaans gezang; het introïtus van de feestdag van 29 september voor de Aartsengel Michael om de oren. Ik word er op deze Eerste Kerstdag 2020 een beetje stil van; ben ik aan het spelen op levendweb tref ik zoiets aardigs.

 

In de zestien stralen rondom de serafijnen de vier seizoenen met per seizoen de bijbehorende sterrenbeelden. Op drie uur 'Lente' - een jonge man met bloemen in zijn hand; op zes uur 'Zomer' - een maaier die graan oogst; op negen uur 'Herfst' - een druivenplukker die met zijn snoeimes een druiventros snijdt; op twaalf uur, normaliter de belangrijkste plaats in een rosace, 'Winter' - een oude man die zijn verkilde handen warmt aan een vuur.

Per seizoen benoemt Lévy: ram, stier, tweelingen - kreeft, leeuw, maagd - weegschaal, schorpioen, boogschutter - steenbok, waterman, vissen. Logischerwijs zou dit het moeten zijn, maar in werkelijkheid zijn tweelingen en weegschaal omgewisseld. Als ik later het energielijnenpatroon en roosvenster samenvoeg, blijken zich precies op tweelingen en weegschaal kruisingen van energielijnen te bevinden. De meest bijzondere kruising bevindt zich inderdaad op het wereldbolletje... de Vlam!

Door leeftijden en seizoenen parallel te laten lopen,  dient dit ontwerp - volgens Lévy - de mensen eraan te herinneren dat het leven als een schaduw vliegt. Druivenplukker en ram in het venster bezitten gelijkenis met de verrassend weergevonden gevelstenen, de anderen zijn algemeen bekend.

 

In de buitenste cirkel bevinden zich de profeten, elk met een tekstrol met daarop vermeld hun belangrijkste voorspelling van de terugkomst van de Messias. In maart 2019 studeer ik me een ongeluk op die banderollen. Het lukt me niet te lezen wat er precies staat, en ook niet het genoemde thema te ontdekken. En nu - in december 2020 - biedt Lévy me thema en teksten op een presenteerblaadje aan.